Türkiye ve Avrupa Birliği’ndeki

Sağlık Politikaları

ve

Göstergelerinin Karşılaştırılması

Devlet Planlama Teşkilatı

Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü

1997

Bu çalışma, Devlet Planlama Teşkilatının görüşlerini yansıtmaz. Sorumluluğu yazarına aittir. Yayın ve referans

olarak kullanılması Devlet Planlama Teşkilatının iznini gerektirmez; internet adresi belirtilerek yayın ve referans

olarak kullanılabilir. Bu e-kitap, http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/ adresindedir.

i

İÇİNDEKİLER

1. GİRİŞ

2. TÜRKİYE’DEKİ MEVCUT SAĞLIK DÜZEYİ ve TÜRKİYE İLE AB

ARASINDA DEMOGRAFİK KARŞILAŞTIRMA

3. TÜRKİYE’DEKİ BAŞLICA SAĞLIK SORUNLARI ve SAĞLIK

HİZMETLERİ AÇISINDAN AB ÜLKELERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI

4. AVRUPA BİRLİĞİNİN SAĞLIK SORUN VE HİZMETLERİNE

YAKLAŞIMI

A. ROMA ANLAŞMASI:

B. TEK SENET

C. BEYAZ KİTAP (WHİTE PAPER)

5. AVRUPA BİRLİĞİ ÜYESİ ÜLKELERİN YAKLAŞIMLARI

6. AVRUPA BİRLİĞİ TIP VE SAĞLIK ARAŞTIRMALARI PROGRAMLARI

A. Ortaya Çıkış Nedeni

B. Hedefleri:

7. WHİTE PAPER’DA SAĞLIK KONUSU

8. HALK SAĞLIĞI ALANINDA EYLEM (WHITE PAPER)

9. WHİTE PAPER’DAN SONRA YAPILAN ÇALIŞMALAR

TABLO DİZİNİ

Tablo.1 - 1995 YILINDA NÜFUSUN YAŞ YAPISI

Tablo.2 - 1993 YILINDA HEKİM, DİŞ HEKİMİ VE ECZACI BAŞINA DÜŞEN

NÜFUS

Tablo. 3- ÜLKELERE GÖRE BEBEK ÖLÜM ORANLARI (1995)

Tablo. 4 - 1994 YILINA İLİŞKİN ÖLÜM NEDENLERİ VE SAYILARI

Tablo.5 - NÜFUS, NÜFUS DEĞİŞİMİ VE MORTALİTE

Tablo.5 - NÜFUS, NÜFUS DEĞİŞİMİ VE MORTALİTE

Tablo.5 - NÜFUS, NÜFUS DEĞİŞİMİ VE MORTALİTE

Tablo.6- YOKSULLUK, BARINMA KOŞULLARI VE BESLENME

Tablo.7 - İLK ON SIRADA YER ALAN ÖLÜM NEDENLERİ VE ORANLARI

Tablo.8 - YAŞ GRUPLARINA GÖRE EN ÇOK GÖRÜLEN 5 HASTALIK VE

MORBİDİTE HIZLARI

KAYNAKLAR

1

1. GİRİŞ

Bugün Avrupa Topluluğu ya da daha yeni adıyla Avrupa Birliği olarak

adlandırılan Supranasyonel (Uluslarüstü) örgütün temelleri, 1. ve 2. Dünya

Savaşlarının yarattığı maddi ve manevi kayıpların çektirdiği acıların Avrupa’da bir

daha yaşanmasını önlemek amacı ile gösterilen çabalar sonucunda atıldı. Önce 1951

yılında Paris Anlaşması ile AKÇT (Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu daha sonra da

1957 yılında Roma’da AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) ve EURATOM’u (Avrupa

Atom Topluluğu) kuran anlaşmalar imzalandı.

Türkiye’nin AB’ye entegrasyon süreci 1963 yılında Avrupa Topluluğu ile

Türkiye arasında bir ortaklık kuran Ankara Anlaşması’nın imzalanması ile başladı.

1973 yılında imzalanan Katma Protokol ile ilişkilerin güçlendirilmesi hedeflendi.

Türkiye’nin 1987 yılında yaptığı tam üyelik başvurusu AT’nin, ülkemizin henüz tam

üyeliğe hazır olmadığı yolundaki yanıtıyla karşılandı. Son olarak ta 1/95 sayılı

Ortaklık Konseyi Kararlarıyla gümrük birliği aşaması başladı.

Roma Anlaşmasının hedefi Avrupa ülkelerinin ekonomik ve sosyal

gelişmesini sağlamaktı ve bu hedefe ulaşmak için bir “Ortak Pazar”ın kurulması

düşünülmüştü. Ortak Pazar gerçekleştirildi, ancak bu noktada durulmadı. 1987 yılında

Füzyon Anlaşması ile birleşen Topluluklar artık siyasi entegrasyonu da

gerçekleştirmeyi tasarladıkları tek pazar ile malların, sermayenin, kişilerin ve

hizmetlerin serbest dolaşımını da sağlayacaklardı. Bu doğrultuda yapılan çalışmaların

büyük bir kısmı sonuçlandı ve 1991 yılında imzalanan Maastricht Anlaşması ile

Avrupa Birliği olarak adlandırılan Topluluğun gündemine daha önceleri geri planda

olan konular gelmeye başladı. Bu konulardan biri de, sosyal politikalar içinde önemli

bir yeri olan sağlık politikalarıdır.

2. TÜRKİYE’DEKİ MEVCUT SAĞLIK DÜZEYİ ve TÜRKİYE İLE AB

ARASINDA DEMOGRAFİK KARŞILAŞTIRMA

Sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi ele alındığında ülkemizin sağlık

göstergeleri tatmin edici değildir. Ülkemizdeki epidemiyolojik veriler ortaya

koymaktadır ki, Türkiye’deki ölüm olaylarının en yaygın nedenleri önlenebilir ve

kontrol edilebilir nedenlerdir. Toplam sağlık harcamaları içinden temel sağlık

hizmetleri için ayrılan payın %2’ler düzeyinde oluşu da bu durumu doğrular

niteliktedir. Nüfus yapısında küçük de olsa yaşanan değişimin ortaya çıkardığı

eğilimler de sağlık hizmeti sunumunda bir değişimi gerektirmektedir. Nüfusun büyük

bölümünün kırsal alanda yaşadığı dönemlerde Sağlık Hizmetlerinin Sosyalizasyonu

yönünde çalışmalara, başka bir değişle kırsal hizmetlere ağırlık verilmişti. Ancak,

ülkemiz nüfusu giderek artan oranda kentleşmektedir.

Avrupa Birliği ülkeleriyle karşılaştırıldığında Türkiye’nin demografik profili

daha gençtir. 1990 yılında 15 yaş altı nüfusun toplam nüfusa oranı %35, 65 yaş ve

üzerindekiler ise %4,2 iken, 1996 yılında bu rakamlar %31,7 ve %4,8 olmuştur. 2025

yılında da 15 yaş altındaki nüfusun %22,9 ve 65 yaş ve üzeri nüfusun %9,0 olması

beklenmektedir.

2

Bu rakamlar göstermektedir ki, sağlık hizmetlerinde yapılan iyileştirmeler

sonucu Türkiye’nin nüfusu giderek yaşlanmaktadır ve 21. yüzyılda sunulacak sağlık

hizmetlerinin bu doğrultuda değişmesi gerekmektedir.

Türkiye’de kaba doğum hızı 1990 yılında binde 24,8, 1996’da binde 23 ve

doğuşta yaşam beklentisi 1972-1990 döneminde 57,6’dan 65’e, 1996’da da 68’2ye

yükselmiştir. 21. yüzyılda 74,5 olacağı umulmaktadır.

Sağlık Bakanlığı verilerine göre çocukların sağlık düzeyleri dünyanın diğer

ülkeleriyle karşılaştırıldığında Türkiye 129 ülke arasında 61.sırada yer almaktadır. 5

yaş altı ölüm oranı 1990 yılı projeksiyonuna göre binde 78, bebek ölüm hızı binde

59’dur (1995 rakamları için tabloya bakınız). Kentlerde bu oran binde 51 iken, kırsal

alanda binde105’e çıkmaktadır. Yine ölümlerin %50’si 5 yaşından küçüklerde, %34’ü

ise 1 yaşından küçüklerde görülmektedir. Bunların başında gebelik ve doğuma bağlı

nedenler yer almakta olup, bunu pnömoni ve ishal izlemektedir. Bunlar malnütrisyon

zemininde gelişerek bir kısır döngü oluşturmaktadır. Okul çağı çocuklarında diş

çürükleri, boğaz hastalıkları, barsak parazitleri en sık görülen sorunlardır. Bulaşıcı

hastalıklar önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir. Aşıyla

korunabilen kızamık, difteri, poliomyelit ve boğmaca görülme sıklığında önemli

azalmalar olmasına karşın, tetanozda bu saptanamamıştır. Tüberküloz ve sıtma sorun

olmaya devam ederken, paratifo, bruselloz, viral hepatit vakalarında artma

gözlenmektedir. Enformasyon sistemi iyi işlemediğinden yıllık bulaşıcı hastalık

vakaları konusunda belli bir izleme sistemi yoktur. Çevre sağlığı sorunlarının

büyümesi, kişisel hijyen alışkanlıklarının yeterli ölçüde gelişmemiş olması tabloyu

ağırlaştıran faktörlerdir.

3. TÜRKİYE’DEKİ BAŞLICA SAĞLIK SORUNLARI ve SAĞLIK

HİZMETLERİ AÇISINDAN AB ÜLKELERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI

Türkiye’de sağlık hizmeti sunan kuruluşların çok sayıda olmasıyla birlikte,

hasta yataklarının %95’i, koruyucu sağlık hizmetlerinin ise tümü kamu kesimine aittir.

Kamu ve özel kesimde sağlık hizmetleri birbirinden ayrı ve bağımsız çalışan

kuruluşlarca sunulmaktadır ve kamu kuruluşları arasında etkin bir işbirliği ve

koordinasyonun sağlanamamış olması; bu kuruluşların farklı nüfus gruplarına yönelik

olmaları, kuruluşların yatırım ve hizmet sunumlarında çakışmalara ve kaynakların

verimsiz kullanılmasına yol açmaktadır. Aynı şekilde temel sağlık hizmetlerinin

sunumunds ds entegrasyon sağlanamamıştır. Sağlık Ocakları, Ana-Çocuk Sağlığı

Merkezleri, erem Savaş Dispanserleri, SSK Dispanserleri, Milli Eğitim Bakanlığı

Dispanserleri, özel muayenehane ve poliklinikler, hastane poliklinikleri gibi çok

çeşitli birinci basamak kuruluşları duplikasyonlara neden olarak faaliyet

göstermektedirler. Ayrıca, sağlık alanına ayrılan kaynaklar yeterli değildir.

Kamu ve özel kesimdeki toplam hasta yatağı sayısı 1989 yılında 131 bin iken

1996 yılında 155 bine; aynı yıllar için sağlık ocağı sayısı 3.3 binden 5.0 bine; sağlık

evi sayısı 10.7 binden 11.9 bine çıkarılmıştır. Yine aynı yıllar için hekim başına düşen

nüfus 1.1 binden 9 yüze; diş hekimi başına düşen nüfus 5.4 binden 4.4 bine; hemşire

başına düşen nüfus 1.2 binden 885’e düşmüştür. Bu rakamlar ülkemizdeki sağlık

3

hizmetlerinde gelişmeler olduğunu göstermektedir. Ancak, bunların AB ülkeleriyle

yapılan karşılaştırmada bir hayli geride olduğumuz görülmektedir.

Sağlıktaki sorunların giderilmesi, değişen dünya ve ülkemiz koşullarına ve

Avrupa Birliği’ne üyelik durumunda Birlik sağlık politikalarına uyum sağlayarak

halkın sağlık düzeyini yükseltmek amaçlarına yönelik olarak Sağlık Bakanlığınca

“Türkiye Sağlık Reformu Modeli” hazırlanmış ve bu reformun kısa sürede

gerçekleştirilmesi için çalışmalar başlatılmıştır. Belirtilen “Sağlık Reformu Paketinde”

ülkemizin sağlık politikası ve hizmetindeki sorunlar:

• Politika geliştirilmesi ile ilgili sorunlar,

• Hizmet sunumu ile ilgili sorunlar,

• Finansman ile ilgili sorunlar,

• Yönetim ile ilgili sorunlar,

• Mevzuat ile ilgili sorunlar,

• Bilgi ve eğitim ile ilgili sorunlar.

olarak sıralanmaktadır

Bu modelde yer başlıca amaçlar ise:

• Halkın tümünün sosyal sağlık güvencesi kapsamına alınması ve halkın

sağlık düzeyinin iyileştirilmesi,

• Sağlık hizmeti sunumunda adaletin sağlanması,

• Sağlığı koruyucu ve geliştirici hizmetlere ve birinci basamak tedavi

hizmetlerine önem verilmesi,

• Hizmet sunumunda verimliliğin sağlanması,

• Kaynak kullanan ile hizmet sunan birimlerin ayrılması,

• Hizmet sunanlar arasında rekabet ortamının oluşturulması,

• Teknolojinin doğru kullanımı,

• Sağlık hizmetlerinde sektörler arası işbirliğinin güçlendirilmesi, etkin,

zamanında ve doğru bilgi toplanması ve bilgiye dayalı karar alımlarının

sağlanması,

• İnsan kaynaklarının uygun yetenekte, doğru zamanda, doğru yerde, yeterli

sayıda ve doğru bileşimi,

• Karar alma yetkisinin bireysel hizmet birimlerine verilmesi

şeklindedir.

4. AVRUPA BİRLİĞİNİN SAĞLIK SORUN VE HİZMETLERİNE

YAKLAŞIMI

Avrupa Birliğinin sağlık konusuna bakışı kuruluşundan bu yana çok ağır

olarak değişime uğramıştır. Bu değişimi Toplulukları kuran ve geliştiren mevzuatı

inceleyerek izlemek mümkündür.

4

A. ROMA ANLAŞMASI:

Anlaşmanın giriş bölümünde, üye devletlerin, Avrupa’yı bölen engelleri

azaltarak ekonomik ve sosyal gelişmeyi garanti altına almayı ve Birlik yurttaşlarının

çalışma ve yaşam koşullarının iyileştirilmesinin değişmez hedefleri olacağını garanti

ettikleri belirtilmektedir.

Ekonomik konuların ağırlıklı olarak yer aldığı kurucu Anlaşmanın girişinde

Avrupa ülkelerinin sosyal gelişmelerinin garanti altına alınması ve “yaşam

koşullarının iyileştirilmesi” konularına değinilmiş olmasına karşın sağlık ve sağlık

politikaları ile ilgili ayrı bir madde bulunmamaktadır.

Ancak, sosyal hükümlerle ilgili bölümde yer alan 118. maddede, Komisyonun

üye devletler ile sosyal alanda yakın işbirliğini geliştirmek görevini üstleneceği hükme

bağlanırken, üstünde özellikle durulacak konular arasında “mesleki kaza ve

hastalıkların önlenmesi” ve mesleki hijyen” den sözedilerek sağlığa dolaylı olarak

değinilmiştir. Avrupa Birliğinde “yaşam kalitesinin yükseltilmesi” hedef olarak

benimsendiği halde, mevzuatında bu hedefe ulaşmada önemli unsur sayılabilecek

insan sağlığına ilişkin politika ve hizmetlerin iyilieştirilmesine doğrudan amir madde

ve hükümler bulunmaması, Birliğin sosyal gelişmesi açısından bir engel olarak

görülmüş ve bu eksikliğin, Birlik üyesi bazı ülkelerin (Danimarka ve Lüksemburg)

Roma Anlaşmasına sağlık ile ilgili bir madde konulması önerisiyle giderilmesi

girişimleri başlatılmıştır.

B. TEK SENET

Avrupa Tek Senedi, Çevre ve Sosyal Politikalar ile ilgili hükümleri ile “yaşam

kalitesinin yükseltilmesi” hedefini vurgulamakta ve Avrupa Birliğini salt ekonomik

bir birleşme kimliğinden kurtarmaktadır.

Senet’in çevreyle ilgili alt bölümünde, bu konuda girişilecek eylemlerin “insan

sağlığını korumaya katkıda bulunmak amacını güden” maddesi ile insan sağlığı

konusuna değinilmiştir.

C. BEYAZ KİTAP (WHİTE PAPER)

Avrupa Birliği mevzuatının yürütmeye yönelik olarak hazırladığı Beyaz Kitap

ile halk sağlığı konusunda önemli girişimler başlatılmıştır. Bu girişimler daha sonraki

bölümlerde ayrıntılı olarak yer alacaktır.

Bunların yanı sıra Avrupa Birliğinin başlıca halk sağlığı sorunları olan kanser,

kardiyo-vasküler hastalıklar, AIDS, uyuşturucular gibi konularda Avrupa Birliği

Komisyonunca bir dizi karar, direktif, yönerge, tavsiye kararı, ilke kararı gibi üye

ülkeler açısından bağlayıcılığı olan ya da olmayan mevzuat çalışmaları bulunmaktadır.

5

5. AVRUPA BİRLİĞİ ÜYESİ ÜLKELERİN YAKLAŞIMLARI

Avrupa Birliğine üye devletlerin Ulusal sağlık politikaları farklılıklar

göstermektedir. Birliğin de bu farklılıkların ortadan kaldırılması konusunda bir çabası

bulunmamaktadır. Tam tersine, üye ülkelerin kendi Ulusal Sağlık Politikalarına sahip

olmaları ilkesi benimsenmiştir. Ancak, İç Pazarın tamamlanması çerçevesinde alınan

önlemler arasında sağlıkla ilgili bazı önlemler de yer almaktadır. Örneğin; sınırlarda

“fiziki engel” oluşturan sağlık kontrollerinin kaldırılabilmesi için üye devletlerin

kendi içlerinde sağlıkla ilgili bir dizi önlem almaları gerekmiştir. Yine halk sağlığı ile

dolaylı ilgisi olan bir konu da ürünlerin standardizasyonudur. Avrupa Birliği, sağlıkla

ilgili yasaklama önlemlerinin ticarete engel oluşturmaması için piyasada tüketime

sunulan tüm ürünlerde asgari ortak şartlar aranmasına karar vermiş ve üye devletleri

bu kararı uygulamaya çağırmıştır.

Yukarıda belirtildiği gibi her ne kadar bağlayıcı olmayan çalışmalar da

mevzuatta yer almakta ise de, sağlık konusunda tüm üye ülkelerin belirli bir standartı

yakalamış olması Birliğin temel felsefesi olmasından dolayı, üye devletlerce bu

hükümler ciddiye alınarak uygulanmakta ve Birliğin birtakım fonları ve programları

ile üye ülkelerin belirlenen standartlara ulaşması desteklenmektedir. Ayrıca, üye

devletlerden birinin ortaya koyacağı standarta diğer ülkelerin uyma zorunluluğu

olmamakla birlikte, kişilerin ve malların serbest dolaşabilmesi için tüm üye

devletlerin, Birliğin koyduğu asgari koşullara uyma zorunluluğu kendiliğinden

doğmaktadır.

6. AVRUPA BİRLİĞİ TIP VE SAĞLIK ARAŞTIRMALARI

PROGRAMLARI

A. Ortaya Çıkış Nedeni

Daha önce de belirttiğimiz gibi üye devletler kendi halklarının sağlıklarını

koruma ve iyileştirme konusunda öz kaynakları ve deneyimleriyle birincil derecede

sorumludurlar.

Ancak, sağlık hizmetlerinin sürekli artan gereksinimleri ve yüksek maliyetleri

Avrupa Birliğinin desteğini gerektirmiştir. Üye devletlerin münferit araştırmaları

küçük çapta ve dağınık bir durumda olup yetersiz kalmaktadır ve Birlik düzeyinde bir

işbirliği ve koordinasyon gereksinimi bulunmaktadır. Bu nedenle AB üyesi devletler

Tıp ve Halk Sağlığı Araştırmalarında İşbirliği Anlaşması aracılığıyla sağlık

hizmetlerinin hem kalitesini iyileştirmeyi hem de maliyetleri düşürmeyi

amaçlamaktadırlar.

Bu doğrultuda olmak üzere Avrupa Birliği Konseyi 1978 yılında 3 adet

“Birleştirilmiş Eylem” geliştirerek Topluluğun ilk “Tıp ve Sağlık Araştırmaları

Programı”nı ortaya çıkarmıştır. 1980’de başlayan 2. programda birleştirilmiş eylem

sayısı 7’ye; 1982’de 34’e, 1987’de 72’ye ve 1989’da ise 110’a çıkarılmıştır. Bu arada

Birliğe üye olmayan bazı devletler de COST (Cooperation in the field of Scientific

6

and Technical Research) çerçevesinde bu programlara katılma olanağı elde

etmişlerdir.

B. Hedefleri:

• Sağlık hizmetlerine ilişkin çabaların kapasitesini ve ekonomik etkinliğini

artırarak artan maliyetleri ile mücadele etmek,

• Ulusal araştırma olanaklarını Birlik düzeyine kaydırarak araştırmaların

etkinliğini artırmak,

• Tüm üye devletler tarafından, önerilerine bağlı olarak seçilen alanlarda

bilimsel ve teknik bilgileri artırmak ve etkin bir şekilde uygulamaya geçirmek.

Avrupa Birliği Tıp ve Sağlık Araştırma Programlarını oldukça başarılı bir

şekilde yürüterek araştırmaların ve katılımcı ülkelerin sayısını artırmıştır. Programa

katılan bazı araştırmalar biyomedikal bilimin mevcut bilgi birikimine, daha şimdiden

Birlikte büyük gelişmeye sahip olan medikal teknikler ve araçlarla ilgili bilgilere ve

dolayısıyla sağlık hizmetlerine katkılarda bulunmuştur.

Bu kapsamda yer alan 4’er yıllık çerçeve programlarının ikincisine (1987-

1991) Türkiye’den katılım istenmiş, ancak bunun için hazırlanan proje yeterli

bulunmamıştır.

Çerçeve programlarda yer alan araştırma konuları ise şu şekildedir:

• EURATOM Anlaşmasına dayalı olarak radyasyondan korunmaya yönelik

araştırma,

• AET Anlaşmasına dayalı olarak medikal ve halk sağlığı araştırmaları,

• AET Anlaşmasına dayalı olarak mesleki sağlık, hijyen ve iş güvenliği ile

ilgili 7 program,

• Tıp ve yeni terapinin geliştirilmesi,

• Koruyucu hekimlik ve sağlık sistemlerinin koordinasyonunun geliştirilmesi,

∗ Tıpta ilaçlar ve kullanımları,

∗ İş sağlığı ve risk faktörleri,

∗ Biyomedikal teknoloji,

∗ Sağlık hizmetleri araştırması,

• Sosyo-ekonomik önemi olan majör sağlık sorunları ve hastalıklar ile ilgili

araştırmalar,

∗ AIDS,

∗ Kanser,

∗ Kardiyo-vasküler hastalıklar,

∗ Mental ve nörolojik hastalıklar,

∗ Yaşlılık ve yaşla ilgili sorunlar ve sakatlıklar,

• İnsan gen analizleri,

∗ Genetik harita geliştirilmesi,

7

∗ Fiziksel haritalama,

∗ DNA-Sequencing

∗ Veri değerlendirmesi ve veri tabanları,

∗ İnsan gen analizlerinde teknolojinin kullanımı ve geliştirilmesi,

• Biyomedikal etkiler ile ilgili araştırmalar,

∗ Koruyuculuk, bakım ve sağlık sistemleri,

∗ Majör sosyo-ekonomik öneme sahip hastalıklar,

∗ İnsan gen analizleri.

7. WHİTE PAPER’DA SAĞLIK KONUSU

Avrupa Sosyal Politikalarının geliştirilmesi ve uygulanması amacıyla 27

Temmuz 1994 yılında çıkarılan bu Kitap, sosyal politikalar alanında bir kilometre

taşıdır. AB’ne üye ülkelerde sosyal politikaların, ekonomik politikaların tamamlayıcısı

olarak ve eş anlı gerçekleştirilmesine ilişkindir. Bu politikaların içerisinde çalışma

alanı, eğitim, barınma ve yaşama koşulları, işyerinde sağlık ve güvenlik, serbest

dolaşım, kadın-erkek eşitliği, sosyal güvenlik ve sosyal korunma ve halk sağlığında

herkese eşit fırsat (aile yaşamı; ailelerin, yaşlıların, özürlülerin ve marjinal grupların

sağlığı da dahil olmak üzere) ve demografik yapı yer almaktadır.

Sosyal politikaların uygulanmasına ilişkin üye ülkeler, sosyal partnerler

(konuyla ilgili işbirliği yapanlar), gönüllü ve yerel örgütler, Avrupa yurttaşları ve

uluslararası organlar arasında yeni bir ortaklık kurmayı teşvik etme yollarının

araştırılması gerektiğini ortaya koymaktadır.

Amacı, 21. yüzyıla girerken üye ülkelerde yaşayan insanlar için ekonomik

refahın eşsiz uyumunu, sosyal birlikteliği ve yaşamın her evresinde yüksek kaliteyi

sağlayarak, bir Avrupa sosyal modeli geliştirmek ve korumaktır. Ve buradaki temel

felsefe şudur : “Herkese eşit yararların sağlandığı bir toplum değerlidir.”

White Paper, bu yüzyılın sonlarında (1995-1999 döneminde) sosyal politika

alanında bir adım daha ileride uyumlaştırma yollarını araştırmaktadır ve Birliğe yeni

üye olacak ülkeleri de kapsamaktadır. Eğer bu başarılırsa, Birlik katma değeri artacak

ve maksimum maliyet/etkinlik oranına ulaşılacaktır. “Ekonomik ve sosyal ilerleme

için anahtar kaynak iyi eğitimli, yüksek motivasyonlu ve uyum sağlamış insanlardır.

İlerleme yalnızca ekonomilerin rekabet edebilirliği basitliğine indirgenemez; bir bütün

olarak Avrupalıların etkinliği gereklidir” görüşünü benimsemiştir.

Birlik içinde dinamik bir sosyal yapı sağlamak amacına yönelik olarak Yapısal

Fonlar olarak bilinen türlü fonlardan üye devletlere finansal destek sağlanmaktadır. Bu

fonlardan en önemlisi Avrupa Sosyal Fonu’dur. Avrupa Ssoyal Fonu işsizlik ve işten

çıkarmayla mücadele, eşit fırsatları destekleme, gençlerin entegrasyonu, çalışanların

mobilitesini ve endüstiye uyumlarını sağlama, halkın genel eğitim düzeyini artırma ve

sağlık sektörüne yönelik eğitim, bilim ve teknoloji hizmetleri sunma gibi faktörleri

içeren sosyal politikaları desteklemektedir. Ayrıca Birlik, özellikle sağlıkla ilgili

olmak üzere çok sayıda pilot projelere ve programlara (Biomed, Life, AIDS, Kanser

8

vb) finansal destek sağlamakta ve programlar arasında bilgi ve deneyim değişimini

teşvik etmektedir.

White Paper’da yer alan ilkelerden bir diğeri de, insanların günlük yaşamları

üzerine gerçek bir etkisi olan sosyal politikalar ve tüm sosyal gelişmelere ilişkin

bilgilerin ulaşılabilir ve açık olmasıdır. Bundan dolayı Komisyon, Birlik eylemlerinin

şeffaflığı ve daha iyi anlaşılmasını başarmak için sosyal alandaki gelişmeler ve

Avrupa yurttaşlarının sosyal hakları ve fırsatları ile ilgili bilgilerin daha çok ve daha

iyi bir şekilde insanlara ulaştırılması amacıyla Enformasyon Bürolarının faaliyete

geçirilmesini ister.

Bir bilgi toplumu yaratma; sosyal-bilimsel unsurlar ve sosyal alandaki orta

vadeli araştırma kapasitelerini geliştirme konularında sinerji sağlamak için data

toplama, analizi ve bilgilerin yayılması gerektiğini belirtir ve buna yönelik olarak

Yıllık Demografik Rapor, Sosyal Kalkınma Raporu, Eşitlik Raporu, Sosyal Dışlanma

Gözlemleri, Yaşlanma ve Yaşlılık, Hastalık Raporları gibi raporlar yayımlanması

görevini Komisyona verir.

Önümüzdeki 20 yıl içinde Birliğin demografik yapısında çok büyük

değişmelerin yaşanacak olması oldukça önemli görülmektedir. Özellikle nüfusun

yaşlanması ve yaşlıların korunması, entegrasyonu ve bakımlarının sağlanması

gereklidir. 2010 yılı itibariyle 20 yaş altı nüfus oranının %24’ten %21’e düşmesi

beklenirken, 60 yaş ve üzeri nüfus oranının %20’den %23’e yükseleceği

beklenmektedir. Yaşam beklentisinin her 5 yılda 1 yıl artacağı öngörülmektedir. Yaşlı

insanları aktif kılmak ve bunlara sağlık ve sosyal yönden destek vermek için toplumun

güçlendirilmesi gerekmektedir. Bunun için de Sosyal Koruma Kararları ve Politikaları

Yaklaşımı adı altında Avrupa Konseyi Tavsiye Kararı alınmıştır.

Boşanmaların artması üzerine değişen aile yapıları, ve marjinal gruplar da

üzerinde durulması gereken diğer sorunlardır. Bunlara ilişkin hakların korunması ve

artırılması da Komisyon’un görevidir.

Şu anda (1994 yılında) Avrupa Birliği içinde 52 milyondan fazla insan

yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır ve bu sonuç AB ekonomilerinin ve

toplumlarının yapısal değişmelerden etkilenmesi sonucu ortaya çıkan endemik bir

olaydır. Tek tek üye ülkeleri ve bir bütün olarak AB’yi tehdit etmektedir. Bu sonucu

doğuran süreç dinamik ve çok boyutlu bir yapıdadır. Yalnızca işsizlik ya/ya da düşük

gelire bağlı olmayıp, aynı zamanda barınma koşulları, eğitim düzeyi ve fırsatları,

sağlık, ayrımcılık, yurttaşlık ve yerel toplumlara entegrasyona da bağlıdır. Bu nedenle

yoksulluğu ve dışlanmışlığı önlemek ve bununla savaşmak için tüm çabaların harekete

geçirilmesi ve ekonomik ve sosyal önlemlerin kombinasyonu gereklidir. Bu konuda

birçok çalışma yapılmıştır ve yapılması sürdürülecektir.

AB nüfusunun %10’undan çoğu özürlülerden oluşmaktadır. Bunlar için BM’in

Özürlüler İçin Eşitlik Sağlamaya Yönelik Standart Kuralları benimsenmiş ve bu

doğrultuda Avrupa Sosyal Fonu, Horizon, ve Helios eylem programları ve Handynet

sistemi gibi çeşitli kurum ve programlar yürütülmektedir.

9

8. HALK SAĞLIĞI ALANINDA EYLEM (WHİTE PAPER)

Burada özellikle halk sağlığı ile sosyal ve çevresel politikalar arasında önemli

bağlantılar bulunduğu belirtilmektedir. Yoksulluk, işsizlik ve bunların sağlık üzerinde

yarattığı olumsuz sosyal sonuçlarını; nüfusun dikkate değer bir şekilde yaşlanması ve

demografik değişmelerle sağlık ve sosyal koruma sistemleri üzerinde oluşan baskıları;

yürütülen sosyal entegrasyon çerçevesinde koruyucu ve rehabilite edici sağlık

programlarının rolünü; çevresel koşulların sağlık üzerindeki etkilerini ve AB

içerisindeki artan nüfus hareketliliğinden ve AB’ne göçlerden kaynaklanan spesifik

sağlık sorunları ve artan gereksinimleri içermektedir.

Komisyonun yayımlamış olduğu halk sağlığı alanında eylem çerçevesine

ilişkin Bülten’de Komisyon, mevcut sağlık durumu ve üye devletlerin karşı karşıya

bulunduğu ve mevzuatın uygulanmasından kaynaklanan bir yaklaşım olarak belirtilen

sağlık sorunlarını tanımlamaktadır.

Bu Bülten, AB düzeyinde eylem alanının değerlendirmesine ilişkin bir çok

alanda çok yıllı program yapma kolaylığı sağlar. Bu programlardan üç tanesi için

verilen Karar teklifleri Komisyon tarafından kabul edilmiş ve 1995 yılında

uygulanması amacıyla Avrupa Konseyi ve Parlamentosunun ortak kararı olarak

dikkate alınmıştır. Bu programlar:

• kanser;

• sağlıklı olmayı teşvik, bilgilendirme, eğitim ve hizmet içi eğitim;

• uyuşturucu bağımlılığını önleme.

konularındadır.

Bunlardan başka, AIDS ve diğer bulaşıcı hastalıklar ile öncelikli bir konu

olarak hastalıkların araştırılması ve izlenmesini de kapsayan sağlık verileri ve

göstergeleri üzerine daha fazla programlar geliştirilmesi yer almaktadır. Ayrıca, kaza

ve yaralanmalar, kirlilikle ilgili hastalıklar ve az görülen hastalıklar gibi alanlarda da

daha çok programlara yer verilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Komisyonun başlatmış olduğu bir diğer konu da, sağlığın korunmasından

kaynaklanan gereksinimlerin tümü gözönünde bulundurularak, diğer sektörler içindeki

sağlık politikalarının geliştirilmesini sağlamaya yönelik bölümlerarası sağlık grubunun

kurulmasıdır.

AB eylemlerinin formülasyonunda ve geliştirilmesinde diğer alanlardaki

ilişkiler gözönüne alınacaktır ve iki alan arasında yapılaşma, organizasyon ve

uygulamadaki farklılıklar hususlarında dikkatli olunurken, sosyal ve sağlık önlemleri

arasında maksimum sinerji sağlanması amaçlanacaktır.

AB içindeki sağlığın korunmasıyla ilgili kararların uygulanmasında üye

ülkelerin deneyimlerinden yararlanılarak, daha çok gereksinim duyulabilecek

10

eylemlere öncelik verilecektir. Komisyon, özellikle üye ülkelerin temel sağlık

seçimleri, hizmetlerin dağıtılması ve sağlıkla ilgili yeni teknolojiler gibi alanlarda

işbirliğini sağlayacak ve üye devletlerden gelen talepleri karşılayacaktır. Dikkate

alınması gereken bir diğer özel alan ise, Birlik içinde gelişen mobilite sonucu artan

hizmetlere ve olanaklara ulaşma gereksinimini üye devletlerin karşılayabilmesi için

destek verilmesidir.

9. WHİTE PAPER’DAN SONRA YAPILAN ÇALIŞMALAR

1. AB’nin yukarıda sözü edilen Tıp ve Sağlık Araştırmaları kapsamında yer

alan Dördüncü Çerçeve Programında (1994-1998) 2600 yeni proje finanse edilmiştir.

Çerçeve Programın katkıda bulunduğu bilimsel ve teknolojik atılımlardan bir kaçı şu

şekilde özetlenebilir:

• Buğday genomu diziliminin çıkarılması (gıda sanayii ve sanayi

enzimlerinin üretiminin yanı sıra kalın bağırsak kanseri, sistik fibroz gibi

insan hastalıkları ile ilgili olarak halk sağlığını ilgilendirmekte),

• Çevre üzerinde olumsuz etkileri olan klor esaslı bir bileşik olan PVC’nin

yerine kullanılabilecek kağıt esaslı bir üstleç geliştirilmesi,

• Ozon tabakasını tehdit eden CFC’lerin imhası için bir sürecin geliştirilmesi,

• Çevre-Su, Aşılar ve Viral Hastalıklar.

2. 1994-1995 döneminde AB eylem planı çerçevesinde HIV/AIDS’in

önlenmesiyle ilgili aşağıdaki alanlarda toplam 134 uluslararası işbirliği projesine

finansal destek sağlanmıştır:

• HIV/AIDS hakkında epidemiyolojik veri toplanması,

• Davranış ve tutumlar hakkında bilgi edinilmesi, bilgilendirme ve bilinç

artırma kampanyaları,

• Çocukların ve gençlerin eğitilmesi,

• Yüksek riskli gruplar arasında HIV bulaşımının önlenmesi,

• Etkilenen kişilere sosyal ve psikolojik destek ve ayrımcılığa karşı mücadele.

3. Creutzfeldt-Jakob hastalığı dahil BSE (Bovine spongiform encephalopathy)

ve diğer prion hastalıklarını içeren tüm “bulaşıcı spongiform encephalopathy” (deli

dana hastalığı) hastalıklarına yönelik bir araştırma programı. Bu program beş alanı

kapsamaktadır:

• İnsan “spongiform encephalopathy” hastalıkları üzerine klinik ve

epidemiyolojik araştırma,

• Hastalığı bulaştıran şey ve onun geçiş yolları,

• Hastalığın teşhis edilmesi,

• Hastalığa yakalanma riskinin değerlendirilmesi,

• Hastalığın tedavi edilmesi ve önlenmesi.

11

4. Alzheimer hastalığı ve bunamadan etkilenen insanların yaşam kalitesinin

iyileştirilmesi ve bunların bakımının sağlanmasına ilişkin program.

Tablo . 1- 1995 YILINDA NÜFUSUN YAŞ YAPISI

(% olarak toplam nüfusa oranı)

0-14 yaş 15-64 yaş 65 yaş ve üzeri

AB (15) 17,7 67,0 15,4

-Yunanistan 17,1 67,6 15,3

-İspanya 16,9 68,0 15,1

-Portekiz 18,0 67,6 14,4

Türkiye 32,3 63,0 4,7

Kaynak: Eurostat Demographic Statistics, 1996

1997 Yılı Kalkınma Programı, DPT

Tablo.2 - 1993 YILINDA HEKİM, DİŞ HEKİMİ VE ECZACI BAŞINA DÜŞEN

NÜFUS

ÜLKELER HEKİM DİŞ HEKİMİ ECZACI

AVUSTURYA 304 2272 2040

BELÇİKA 273 1449 751

ALMANYA 311 1388 1923

DANİMARKA 352 1123 2564

İSPANYA 245 3225 1010

FRANSA 355 1449 2127

FİNLANDİYA 378 1098 724

YUNANİSTAN 257 961 1298

İTALYA 186(*) - -

İRLANDA 598 2500 3571

LÜKSEMBURG 465 1960 -

HOLLANDA 396 1886 6250

PORTEKİZ 342 4761 1639

12

İSVEÇ 333 961 1587

İNGİLTERE 609 2564 2702

TÜRKİYE

TÜRKİYE

(1996)

984

903

5020

4452

3502

3406

(*)İtalya için diş hekimi dahil; italik rakamlar 1992, altı çizili rakamlar 1991, bold rakamlar 1990 yılına

ilişkindir.

Kaynaklar: Statistics on Focus, 1996/4

1994 Yılı Programı, DPT

1997 Yılı Programı, DPT

Tablo. 3- ÜLKELERE GÖRE BEBEK ÖLÜM

ORANLARI (1995)

ÜLKELER BEBEK ÖLÜM ORANI

(Binde)

AVUSTURYA 6.2

FİNLANDİYA 4.6

FRANSA 6.4

ALMANYA 5.6

YUNANİSTAN 7.9

İTALYA 7.9

LÜKSEMBURG 0.0

PORTEKİZ 8.0

İSPANYA 7.0

İSVEÇ 4.7

İNGİLTERE 6.3

AB (11) ORTALAMASI 5.9

13

TÜRKİYE 44.4

TÜRKİYE 1997 40.0

Kaynak: WHO, İstatistical Years 1995

14

Tablo.4 - 1994 YILINA İLİŞKİN ÖLÜM NEDENLERİ VE SAYILARI

HASTALIK ADI AVU FİNL FRA ALM YUN İTA LUK HOL. İSP İNG. AB (10) TÜRKİYE

Tifo - - - 1 - 2 - - 3 - 6 49

D.Enfeksiyon/Parazit Hast. 34 113 3493 2011 36 526 24 591 442 685 7655 1567

Tüm tüberkülozlar 106 77 921 758 105 514 4 52 765 494 3796 903

Boğmaca - - 1 2 1 4 - 2 - - 10 7

Menengikok enfeksiyonlar 15 8 18 91 - 18 - 5 79 190 424 208

Tetanoz 2 - 24 6 3 39 - - 16 4 94 86

D.bakteri hastalıkları 5 18 268 352 3 77 4 36 87 149 1849 1119

Kızamık 1 - 9 7 - 19 - 2 4 42 31

D.virütik hastalıklar 34 63 618 632 49 202 3 175 283 479 2538 582

Seksüel hastalıklar 1 2 14 22 1 26 1 5 39 8 119 29

Tüm tümörler 1096 9873 142712 212391 21551 148628 945 36476 80459 159721 831712 5421

Şekerli diabet 1581 536 6574 22459 752 18675 45 3130 8558 6823 101035 1215

Beslenme bozuklukları 1 1 1467 123 1 34 1 1284 124 101 3137 136

Endokrin/Metabolizma has. 275 75 9310 4973 324 4522 28 117 4756 2367 26747 98

Anemi ve diğer kan hastalık. 121 44 2725 1693 252 1933 14 544 1347 2183 10856 677

Mental bozukluklar (psikoz,

alkolizm,madde bağ.dahil)

269 1627 12919 11401 192 5965 91 3136 6802 9158 51560 384

Menenjitler 27 27 264 166 30 155 1 62 184 249 1165 473

Multipl scleroz 51 50 367 886 79 286 3 214 146 789 2071 86

Epilepsi 113 60 999 1004 48 352 10 160 230 849 3825 167

Sinir sistemi hastalıkları 1034 778 9963 11640 1080 9583 41 1744 4331 8344 38062 1758

Akut romatizma 1 1 15 24 - 17 - - 10 335 403 35

Kronik romatizmal kalp has. 224 78 1110 2636 81 1838 1 205 1529 2082 9784 924

Hipertansiyon 1184 420 6141 13812 1071 15797 54 845 3301 3444 19420 1284

İskemik kalp hastalıkları 7870 4937 17883 93976 3411 34097 299 5163 10635 67430 44080 5106

D.kalp hastalıkları 20403 10588 87666 183372 25706 95270 659 31377 62871 13474 55587 9280

15

Serebrovasküler hastalıklar 9917 5720 45764 104079 18600 73199 479 12907 42081 71288 384034 8274

Arter, arteryol ve kapil has. 1719 331 1346 18696 193 11298 30 1346 8199 3201 19363 759

Vena trombozu ve emboli 1272 737 12972 12860 628 5474 48 2367 3173 16401 17925 386

D.dolaşım sistemi hastalık. 64 15 1223 1087 196 516 9 127 854 396 4487 708

Akut solunum sistemi enf. 19 31 959 604 1135 512 3 40 432 626 4361 562

Grip 117 100 1152 370 1 507 1 5194 271 583 8296 25

Pnömoni 1205 2422 16303 18277 575 6492 47 656 6516 60956 27465 1913

Bronşit,anfizem ve astım 1355 908 8671 19568 266 17991 100 3075 3658 8179 30057 1328

D.solunum sistemi has. 773 191 13292 14105 3443 7016 125 4381 18921 31838 23743 1936

Ülser,gastrit, duedonit 423 331 1723 3696 181 2137 14 488 1058 4691 14742 509

Apandisit 29 15 151 137 5 85 4 39 69 133 667 150

Barsak tıkanması ve fıtık 193 137 3875 3208 142 2506 10 654 1296 2099 14120 569

Karaciğer sirozu 2096 518 9308 19864 856 14655 64 713 7439 3539 27984 636

D.sindirim sistemi hastalık. 1231 808 11096 15822 1352 8055 89 3096 8590 10560 26968 1626

Nefrit,nefroz ve böbrek enf. 669 383 5173 7576 1551 5799 30 1448 5842 4768 33239 1145

Üro-genital hastalıklar 135 80 2160 1877 12 1071 3 1266 1292 3106 11002 225

Gebelik/lohusalık toksemisi 2 - 7 5 - 9 - 6 5 8 42 23

Gebelik/doğum kanaması - 1 17 2 - 12 - - 5 7 44 29

Düşükler - - 2 6 2 2 - 1 - 4 17 346

Lohusalık enfeksiyonu - 1 12 - - 4 - 6 5 - 28 32

Komplikasyonsuz doğum 3 - 19 8 - 12 - 1 - 7 50 46

D.geb/loh/doğ komplikas. 3 - 9 13 - 2 1 2 - 9 39 106

Konjenital anomaliler 243 95 1601 2073 397 1870 4 646 1384 2080 10393 1301

Doğ.travması ve güç doğum 1 1 9 66 1 163 - 25 61 143 470 389

Perinatal hastalıklar 256 134 1299 1679 408 2407 12 523 1155 2418 10291 4712

Taşıt kazaları 4587 612 9079 10072 2243 9846 81 1294 6921 4177 39847 3186

İntihar 1776 1487 12251 12718 375 4543 74 1555 2786 4462 42027 132

ÜLKE NÜFUSLARI (bin) 8030 5082 57654 82637 10426 56859 404 15291 39005 58192 333580 60576

Tablo.5 - NÜFUS, NÜFUS DEĞİŞİMİ VE MORTALİTE

16

ÜLKELER NÜFUS

1995 (bin)

YAŞ GRUPLARINA

DAĞILIMI (%)

0-4 15-64 65 +

1995 - 2000

DOĞUŞTA

BÜYÜME KABA DOĞ KABA ÖLÜM YAŞAM BEBEK ÖLÜM

ORANI (%) OR. (binde) OR. (binde) BEKLENTİSİ OR. (bin can.doğ)

BELÇİKA 10 113 17.8 66.4 15.8 0.3 11.8 10.5 77.4 5.6

DANİMA. 5 181 17.2 67.6 15.2 0.1 12.0 11.8 75.8 6.9

FİNLAND. 5 107 19.1 66.8 14.1 0.4 12.6 10.2 76.5 4.9

FRANSA 57 981 19.6 65.5 14.9 0.4 12.4 9.6 77.6 6.6

ALMAN. 81 591 16.1 68.7 15.2 0.0 9.2 10.9 76.8 5.6

YUNAN. 10 451 16.7 67.4 15.9 0.2 9.8 10.1 78.1 9.0

AVUST. 7 968 17.8 67.3 14.9 0.4 11.4 10.1 77.1 6.0

İRLANDA 3 553 24.5 64.3 11.3 0.4 15.1 8.8 76.1 6.5

İTALYA 57 187 15.1 68.9 16.0 0.0 9.6 9.9 78.3 7.0

LÜKSEM. 406 17.0 69.0 14.0 0.9 12.6 9.9 76.5 6.0

HOLLAND 15 503 18.4 68.4 13.2 0.5 12.3 8.8 78.1 6.3

PORTEKİZ 9 823 18.9 67.0 14.1 0.0 11.8 10.5 75.5 8.5

İSPANYA 39 621 16.5 68.6 14.9 0.1 9.8 9.3 78.2 6.9

İSVEÇ 8 780 19.0 63.7 17.3 0.4 13.6 10.9 79.0 5.2

İNGİLT. 58 258 19.6 65.0 15.5 0.3 12.9 10.9 77.0 6.3

TÜRKİYE 61 945 33.9 61.1 5.0 1.8 24.6 6.7 68.5 52.4

KAYNAK : WHO STATİSTİCS,1995

Tablo.6- YOKSULLUK, BARINMA KOŞULLARI VE BESLENME

17

ÜLKELER KİŞİ BAŞINA GELİR

(1993 - ABD DOLARI)

KİRACI KONUMUNDA

OLANLAR (%)

5 YAŞ ALTINDAKİ

DÜŞÜK KİLOLU

ÇOCUK PREVELANSI

5 YAŞ ALTI

ÇOCUKLARIN ÖLÜM

OLASILIĞI

(1995 - 2000)

BELÇİKA 21 650 - < 10 0.007

DANİMARKA 26 730 - < 10 0.007

FİNLANDİYA 19 300 24.1 < 10 0.006

FRANSA 22 490 39.6 < 10 0.009

ALMANYA 23 56 58.6 < 10 0.007

YUNANİSTAN 7 390 - < 10 0.010

AVUSTURYA 23 510 42.1 < 10 0.007

İRLANDA 13 000 22.5 < 10 0.007

İTALYA 19 840 - < 10 0.008

LÜKSEMBURG 37 320 - < 10 0

HOLLANDA 20 950 55.9 < 10 0.008

PORTEKİZ 9 130 - < 10 0.010

İSPANYA 13 590 14.9 < 10 0.008

İSVEÇ 24 740 41.0 < 10 0.006

İNGİLTERE 18 060 - < 10 0.007

TÜRKİYE 2 970 22.6 10 - 19 0.060

KAYNAK:WHOSTATİSTİCS,1995

18

Tablo.7 - İLK ON SIRADA YER ALAN ÖLÜM NEDENLERİ VE ORANLARI

AB (10) SAYI TOPLAM

NÜFUSA

ORANI

(binde)

TÜRKİYE SAYI TOPLAM

NÜFUSA

ORANI

(binde)

KANSERLER 831 712 2,5 KALP HASTALIKLARI 23 584 0,4

KALP HASTALIKLARI 493 485 1,5 KANSERLER 5 421 0,09

ŞEKERLİ DİABET 101 035 0,3 PERİNATAL HASTALIKLAR 4 712 0,08

MENTAL BOZUKLUKLAR

VE SİNİR SİSTEMİ H.

89 622 0,3 TAŞIT KAZALARI 3 186 0,05

İNTİHAR 42 027 0,1 MENTAL BOZUKLUKLAR VE

SİNİR SİSTEMİ H.

2 142 0,04

TAŞIT KAZALARI 39 874 0,1 D. SOLUNUM SİST.

HASTALIKLARI

1 936 0,03

NEFRİT, NEFROZ VE

BÖBREK ENF.

33 239 0,1 PNÖMONİ 1 913 0,03

BRONŞİT, ANFİZEM,

ASTIM

30 057 0,09 SİNDİRİM SİSTEMİ

HASTALIKLARI

1 626 0,03

KARACİĞER SİROZU 27 984 0,08 ENFEKSİYON VE PARAZİT

HASTALIKLARI

1 376 0,02

PNÖMONİ 27 465 0,08 BRONŞİT, ANFİZEM, ASTIM 1 328 0,02

KAYNAK . WHO STATİSTİCS, 1995

19

Tablo.8 - YAŞ GRUPLARINA GÖRE EN ÇOK GÖRÜLEN 5 HASTALIK VE

MORBİDİTE HIZLARI

Yaş

Gr.

AB (Farklı bölge ve düzeylerden seçilen 7 ülke)* Türk

ÖNEMLİLİK SIRASI

1 2 3 4 5 1 2

0

Hastalık

Morbidite

(binde)

Bilinmeyen

konjenital

durumlar

5.62

Konjen. kalp

ve dolaşım

sis. has.

2.16

Diğer

konjenit.

anomal.

1.73

Kazalar ve

etkileri

0.56

Enfeksiyon

ve parazit

hastalıkları

0.36

Akut sol.

Yolu enf.

841.9

Anemiler

134.5

1-4 Hastalık

Morbidite

(binde)

Kazalar ve

etkileri

1.22

Kanserler

0.42

Motorlu taşıt

kazaları

0.40

Konjen..kalp

ve dol. .s. h.

0.27

Diğ. konjen.

anomaliler

0.21

Akut solunum

yolu enf.

344.0

Enterit

diyare ha

44.1

5-14 Hastalık

Morbidite

(binde)

Kazalar ve

etkileri

1.83

Kanserler

0.97

Dolaşım sis.

hast.

0.28

Endocrine ve

metab. has.

0.22

İntihar

0.15

Akut solunum

.yolu enf.

206.9

Diş ve

dokusu

Hast.

27.5

15-24 Hastalık

Morbidite

(binde)

Kazalar ve

etkileri

11.88

Motorlu taşıt

kaz.

9.11

İntihar

4.35

Kanserler

1.49

Dolaşım

sistemi .has.

0.83

Akut solunum

yolu enf.

112.3

Üregenit

sist.Diğ.

100.2

25-44 Hastalık

Morbidite

(binde)

Kanserler

20.84

Kazalar ve

etkileri

20.16

İntihar

18.20

Endocrine ve

metabol .has.

12.04

Dolaşım

sis.has.

11.47

Üregenit.

sis.diğ.ha

64.2

Akut

.yol. enf.

63.6

45-64 Hastalık

Morbidite

(binde)

Kanserler

147.10

Dolaşım

sistemi .has.

71.94

Akut miokard

enfarktüs

24.23

Kazalar ve

etkileri

20.40

Diğer kalp

hastalıkları

16.00

Akut solun.

Yolu enf.

80.7

Hipertan

41.5

65 + Hastalık

Morbidite

(binde)

Dolaşım

sis.has.

713.65

Kanserler

400.95

Diğer kalp

has.

214.94

Serebravaskü.

ler Hastalıklar

186.77

Acut miokrd

enfarktüs

109.40

Akut solun.

Yolu enf.

103.0

Hipertan

80.7

*Almanya, Belçika, Polonya, Finlandiya, İngiltere, Yunanistan, İsveç ortalaması (WHO Statistical Years, 1995)

**Etimesgut Sağlık Bölgesinde Yapılan Çalışmanın 1989 yılına ilişkin sonuçları (H.Ü.Tıp Fakültesi)

20

KAYNAKLAR

1. Avrupa Topluluğunun Sosyal Politikaları, ATAUM, Ankara, 1991

2. Building the Social Dimension, ECSC-EC-EAEC, Brussels, 1993

3. Demographic Situation in the European Union-1995, Social Europe, EC, Brussels

4. Ekonomik ve Sosyal Göstergeler (1950-1997), DPT, Ankara, 1997

5. Eurostat Demographic Statistics, 1996

6. Güncel Avrupa, Yıl 1997, Sayı:1-2, AB Türkiye Temsilciliği, Ankara

7. Güncel Avrupa, Yıl 1996, Sayı: 7-8, AB Türkiye Temsilciliği, Ankara

8. Hastalık İstatistikleri 1964-1994, S.B., Ankara, 1996

9. İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi, DPT, Ankara, 1995

10. OECD Health Data, 1995

11. Promoting A Social Europe, ECSC-EC-EAEC, Brussels, 1996

12. Sağlik İstatistikleri-1995, S.B., Ankara, 1996

13. Social Europe-3/94, European Community, Brussels, 1994

14. Statistics on Focus, 1996/2

15. Statistics on Focus, 1996/4

16. The Work of WHO in the European Region-Annual Report of the Regional

Director 1987, Copenhagen, 1988

17. Ulusal Sağlık Politikası, S.B., Ankara, 1993

18. White Paper-European Social Policy, EC, 1994

19. WHO Statistics, 1995

20. 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı, DPT

21. 1994 Yılı Programı, DPT

22. 1997 Yılı Programı, DPT

21

TÜRKİYE VE AVRUPA BİRLİĞİNDEKİ

SAĞLIK POLİTİKALARI VE GÖSTERGELERİNİN

KARŞILAŞTIRILMASI

NURAY TANRITANIR

ANKARA-1997

22

TÜRKİYE’DEKİ SAĞLIK SORUNLARI

1. PLANLAMA

• Hedefin saptanması

• Durum saptaması

• Kara alma

• Hazırlanma

• Uygulama

• Sürekli izleme

• Değerlendirme

2. ÖRGÜTLENME (ORGANİZASYON)

3. BÜTÇE

4. PERSONEL (İNSANGÜCÜ GELİŞTİRİLMESİ)

5. EĞİTİM - YÖNLENDİRME

• Sağlık personelinin eğitimi

• Halkın eğitimi ve bilinçlendirilmesi

6. EŞGÜDÜM

7. DENETİM

23

8. ÖRGÜTLENME MODELİ İÇİNDE VERİLERİN

TOPLANMASI (tanı koyma, kodlama sistemleri) VE

YAYILMASI

“Sağlık Reformu Paketinde” ülkemizin sağlık politikası

ve hizmetindeki sorunlar:

• Politika geliştirilmesi ile ilgili sorunlar,

• Hizmet sunumu ile ilgili sorunlar,

• Finansman ile ilgili sorunlar,

• Yönetim ile ilgili sorunlar,

• Mevzuat ile ilgili sorunlar,

• Bilgi ve eğitim ile ilgili sorunlar.

Bu modelde yer başlıca amaçlar ise:

• Halkın tümünün sosyal sağlık güvencesi kapsamına alınması ve

halkın sağlık düzeyinin iyileştirilmesi,

• Sağlık hizmeti sunumunda adaletin sağlanması,

• Sağlığı koruyucu ve geliştirici hizmetlere ve birinci basamak

tedavi hizmetlerine önem verilmesi,

• Hizmet sunumunda verimliliğin sağlanması,

• Kaynak kullanan ile hizmet sunan birimlerin ayrılması,

• Hizmet sunanlar arasında rekabet ortamının oluşturulması,

• Teknolojinin doğru kullanımı,

24

• Sağlık hizmetlerinde sektörler arası işbirliğinin güçlendirilmesi,

etkin, zamanında ve doğru bilgi toplanması ve bilgiye dayalı

karar alımlarının sağlanması,

• İnsan kaynaklarının uygun yetenekte, doğru zamanda, doğru

yerde, yeterli sayıda ve doğru bileşimi,

• Karar alma yetkisinin bireysel hizmet birimlerine verilmesi